Theo ghi nhận từ Bộ Y tế, ung thư gan đã “vượt mặt” ung thư phổi trở thành căn bệnh gây tử vong hàng đầu Việt Nam, chiếm 14,5% tổng số ca mắc mới và 21% trong tổng số ca tử vong

Không chỉ ở Việt Nam, ung thư gan cũng là căn bệnh báo động khi đứng thứ 6 toàn cầu với gần 850.000 trường hợp tử vong năm 2020.

Ung thư gan vẫn được biết đến là một căn bệnh ác tính, phát triển nhanh nhưng âm thầm và có tỷ lệ tử vong cao. Nhưng những thông tin như: ung thư gan là gì, dấu hiệu nhận biết hay cách phòng ngừa,... đối với nhiều người vẫn còn rất mơ hồ. 

Ung thư gan là gì?

Ung thư gan là tình trạng các tế bào trong gan biến đổi và phát triển ngoài tầm kiểm soát. Các tế ác tính này sẽ phá hủy tế bào gan, làm suy giảm hoạt động chức năng của gan.

Ung thư gan thường được chia thành 2 loại:

• Ung thư gan nguyên phát: xuất hiện và phát triển từ chính các tế bào gan
• Ung thư gan thứ phát: phát triển khi các tế bào ung thư ở cơ quan khác di căn đến gan như ung thư đại tràng, ung thư dạ dày, ung thư phổi, ung thư vú....

Ai có nguy cơ mắc ung thư gan cao?

• Người bị viêm gan virus B hoặc C mạn tính: ung thư gan là một trong những biến chứng nguy hiểm của người bị nhiễm virus viêm gan B ( HBV) hoặc viêm gan C (HCV ) mạn tính.
• Người sử dụng bia rượu thường xuyên: Sử dụng nhiều bia rượu là yếu tố nguy cơ có hại cho sức khỏe, đặc biệt là bệnh lý gan mật. Ung thư gan là một trong số đó.
• Người thừa cân và béo phì: Thừa cân và béo phì có thể gây gan nhiễm mỡ – đây là một trong các nguyên nhân gây viêm gan, xơ gan và ung thư gan ở các nước phát triển.
• Người bị hội chứng chuyển hóa: Các rối loạn chuyển hoá như rối loạn đường huyết, mỡ máu, axit uric.. Có thể dẫn đến các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, gút. Đi kèm với đó là gan nhiễm mỡ, viêm gan. Do đó làm tăng nguy cơ bị ung thư gan.
• Người có tiền sử bị viêm gan tự miễn: Tiền sử viêm gan tự miễn có thể gây tổn thương gan dẫn đến nhiều biến chứng, bao gồm ung thư gan.
• Người bị viêm gan mạn hoặc xơ gan do mọi nguyên nhân: Cả người mắc viêm gan mạn và xơ gan đều có nguy cơ cao hơn tiến triển thành ung thư gan.
• Người có tiền sử gia đình từng mắc ung thư gan: Chưa có bằng chứng chứng minh ung thư gan có tính di truyền. Tuy nhiên, các nghiên cứu dịch tễ ghi nhận những người cùng huyết thống với bệnh nhân ung thư gan sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.

Có thể nhận ra các dấu hiệu của ung thư gan ở giai đoạn đầu không?

Năm 2020, tại Việt Nam có gần 26.500 ca mắc ung thư gan mới nhưng có đến hơn 25.000 ca tử vong, nghĩa là 1 người khi mắc ung thư gan thì có đến 95% nguy cơ tử vong.

Con số này cho thấy bệnh nhân khi phát hiện bản thân mắc ung thư thì bệnh đã tiến triển nặng và việc điều trị mang lại hiệu quả không nhiều. Thực tế các dấu hiệu cảnh báo của ung thư gan giai đoạn đầu không quá điển hình và rất dễ bị xem nhẹ. 

Ở giai đoạn sớm của bệnh, có những triệu chứng gợi ý mà mọi người nên lưu tâm khi gặp phải:

1. Vàng da: 

• Thay đổi sắc tố da là dấu hiệu phổ biến cho các bệnh về gan, đặc biệt là ung thư gan.  
• Vàng da biểu hiện do sắc tố mật (bilirubin) tăng  trong máu bởi sự suy giảm chưc năng của tế bào gan.

       2. Sụt cân bất thường:

• Đây là dấu hiệu thường gặp ở nhiều căn bệnh. 
• Khi gan bị các tế bào ung thư tấn công sẽ gây cho người bệnh cảm giác chán ăn, bụng đầy trướng, mệt mỏi, giảm sự hấp thu và dự trữ chất dinh dưỡng. Từ đó dẫn đến sụt cân nhiều.
• Sụt cân có thể xem là một dấu hiệu quan trọng của ung thư gan giai đoạn đầu nên khi gặp tình trạng này người bệnh cần đến bệnh việc kiểm tra sớm nhất có thể.

       3. Nước tiểu màu vàng sẫm: Tương tự việc sắc tố da bị thay đổi, khi nồng độ bilirubin tăng lên khiến nước tiểu chuyển từ màu vàng nhạt sang vàng sẫm, thậm chí là màu nâu.

       4. Ngứa da:

• Khi các sắc tố mật tăng nhiều trong máu sẽ gây tích tụ ở da, dẫn đến vàng da và kèm theo ngứa. Tuy nhiên, ngứa da hay gặp nhiều ở bệnh lý da liễu nên thường bị bỏ qua, ít quan tâm đến bệnh gan.
• Khi có cảm giác ngứa da nhiều, kéo dài kèm theo vàng mắt, vàng da, mọi người nên khám thêm bệnh lý về gan.

       5. Đau bụng vùng gan hoặc bụng to bất thường

• Khi khối u gan phát triển sẽ gây căng bao gan, dẫn đến đau bụng vùng dưới sườn bên (P).
• Ngoài ra, khi ung thư gan tiến triển sẽ gây ứ nước trong ổ bụng, làm cho bụng to lên bất thường.
• Do đó, nếu có những dấu hiệu này cần đi khám càng sớm càng tốt.

      6. Mệt mỏi, chán ăn, sốt triền miên

• Các tế bào ung thư sẽ gây ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan khác trong cơ thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, sốt miên man kéo dài,...
• Khi gặp những vấn đề trên kèm biểu hiện của suy giảm chức năng gan, người bệnh nên đến bệnh viện để kiểm tra chính xác.

Cách phòng ngừa ung thư gan hiệu quả

1. Tiêm vaccine ngừa viêm gan B: Tiêm phòng viêm gan B là một trong những phương pháp hữu hiệu ngăn ngừa nhiễm vi rút viêm gan B, giam nguy cơ mắc ung thư gan.
2. Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp

Hạn chế các loại thực phẩm làm tăng nguy cơ mắc bệnh như:

• Thực phẩm có lượng muối cao
• Thức ăn bị mốc
• Thức ăn giàu protein
• Dầu/mỡ qua nhiều lần sử dụng

Nên bổ sung vào thực đơn hàng ngày nhiều rau xanh và trái cây vì chúng chứa nhiều vitamin và khoáng chất tốt cho gan.

      3. Duy trì thói quen sống lành mạnh, nghỉ ngơi hợp lý

Rượu, bia và thuốc lá là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư gan, thói quen này sẽ nguy hiểm hơn nhiều ở người mắc viêm gan B, viêm gan C.

Bên cạnh đó, thói quen thức khuya, làm việc cả ngày lẫn đêm khiến gan không có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi. Lâu dần gan sẽ yếu dần đi và dễ bị tổn thương.

Vì vậy, từ bỏ những thói quen xấu, điều chỉnh lịch sinh hoạt nghỉ ngơi kèm vận động hợp lý là một cách đơn giản phòng ngừa ung thư gan.

     4. Khám sức khỏe định kỳ, tiến hành tầm soát ung thư gan

Do bệnh lý ở gan thường diễn tiến âm thầm, nên khám sức khoẻ định kỳ và tầm soát ung thư gan là phương pháp đơn giản và hiệu quả nhất trong việc phát hiện ung thư gan ở giai đoạn đầu, khi bệnh chưa có những dấu hiệu rõ rệt. 

Tầm soát định kỳ ung thư gan, đặc biệt là những nhóm đối tượng nguy cơ cao giúp phát hiện và xử lý sớm mầm bệnh, tăng hiệu quả điều trị, kéo dài cuộc sống và giảm gánh nặng kinh tế cho người bệnh về sau.

(Hiệu đính nội dung: bác sĩ Nguyễn Hoàng Anh)